Dotacja celowa MRiRW 2022

Kwota dofinansowania: 1 680 000 zł

W 2022 roku Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich - Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu w ramach dotacji celowej finansowanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zrealizował 15 zadań. Zadania oraz efekty prac dotacji celowej 2022 r. wyglądają następująco:

Zadanie 1.1 Wytworzenie materiałów wyjściowych do hodowli nowych odmian lnu (Linum usitatissimum L.) o ulepszonej jakości oraz o zwiększonej odporności na Fusarium spp. i suszę

• Dokonano wyboru odmian rodzicielskich lnu włóknistego i oleistego o najwyższej odporności na suszę i fuzariozę oraz charakteryzujących się wysokimi wartościami cech plonotwórczych.
• Wykonano krzyżowanie wyselekcjonowanych genotypów w układzie diallelicznym dla otrzymania nowych linii przewyższających formy rodzicielskie pod względem cech struktury plonu oraz odporności na suszę i fuzariozę oraz przeprowadzono ocenę efektywności krzyżowania.
• Otrzymano 16 nowych linii lnu, stanowiących materiał wyjściowy do hodowli krajowej odmiany lnu o podwyższonej odporności na fuzariozę i suszę.

Zadanie 1.2 Wytworzenie materiałów wyjściowych konopi siewnych syntetyzujących pożądane substancje biologicznie czynne oraz roślin o niskopiennym pokroju i wysokim plonie nasion

• Wybrano 5 odmian konopi do krzyżowania w doświadczeniu polowym i wykonano doświadczenie polowe dla 10 krzyżówek konopi.
• Zebrano nasiona i wykonano ocenę plonu nasion na materiale pochodzącym z krzyżówek polowych konopi, a na podstawie otrzymanych wyników plonu nasion z doświadczenia polowego wytypowano dwie krzyżówki konopi: Henola x Finola i Henola x Romtra 03-08 do dalszych prac hodowlanych.
• Wprowadzonych do kultur in vitro 9 genotypów konopi (3 odmiany po 3 genotypy) oraz namnożono i otrzymano prawidłowo rozwijające się sadzonki (81 szt.) wybranych odmian i genotypów konopi do doświadczenia wazonowego w hali wegetacyjnej.
• Zebrano kwiatostany i wykonano ocenę zawartości kannabinoidów w materiale pochodzącym z rozmnożeń in vitro.
• Na podstawie analizy zawartości kannabinoidów z doświadczenia wazonowego wytypowano dwa genotypy ER/18 i ER/21 do dalszych prac hodowlanych.

Zadanie 1.3 Uzyskiwanie materiałów wyjściowych do hodowli ostropestu plamistego o zwiększonym plonie owoców i podwyższonej zawartości związków biologicznie czynnych

• Przeprowadzono polowe doświadczenie porównawcze, obejmujące 8 genotypów ostropestu plamistego, pod względem równomiernego dojrzewania kwiatostanów, wysokości roślin, ilości rozgałęzień pędu oraz plonu owoców.
• Pozyskano materiał siewny badanych genotypów oraz przeprowadzono analizę biochemiczną nasion pod względem profilu kwasów tłuszczowych i zawartości sylimaryny.
• Dokonano wyboru materiałów wyjściowych do selekcji pojedynków w ramach hodowli populacyjnej.
• Określono wartość hodowlaną 8 perspektywicznych genotypów ostropestu plamistego stanowiących materiał roślinny do hodowli nowej, krajowej odmiany.
• Wybrano 3 najlepsze genotypy jako formy wyjściowe do wyprowadzenia populacji selekcyjnych w ramach hodowli populacyjnej.

Zadanie 1.4 Opracowanie nowej metody hodowli krajowych odmian kolendry siewnej

• Przeprowadzono polowe doświadczenie porównawcze, obejmujące pozyskane odmiany kolendry.
• Przeprowadzono analizę biochemiczną nasion sprowadzonych odmian.
• Dokonano wyboru odmian do krzyżowania, przeprowadzono krzyżowanie w układzie diallelicznym oraz wykonano ocenę efektywności procesu krzyżowania.
• Otrzymano 6 nowych genotypów, stanowiących materiał wyjściowy do hodowli krajowej odmiany kolendry siewnej.
• Zastosowano nową metodę wyprowadzenia linii kolendry siewnej, na drodze kontrolowanego krzyżowania odmian wybranych na podstawie cech użytkowych.

Zadanie 1.5 Wytworzenie i ocena materiałów wyjściowych do hodowli nowych odmian różeńca górskiego o wysokim plonie i jakości surowca zielarskiego

• Przeprowadzono rozmnożenie wegetatywne oraz ocenę biometryczną (cech plonotwórczych) i fitochemiczna (zawartości fenyloetanoidów i fenylopropanoidów) wybranych osobników różeńca górskiego.
• Wykazano dużą wartości kolekcji różeńca górskiego w Ogrodzie Roślin Leczniczych IWNiRZ-PIB w Plewiskach jako źródła roślin charakteryzujących się bardzo wysokim plonem i jakością surowca zielarskiego.
• Wykonano analizę zróżnicowania morfologicznego i fitochemicznego osobników różeńca górskiego wyselekcjonowanych do dalszych prac hodowlanych oraz potwierdzono wysokiego poziomu zmienności gatunku w zakresie cech plonotwórczych oraz zawartości metabolitów wtórnych.
• Wykonano udokumentowanie dystrybucji substancji bioaktywnych w organach podziemnych Rh. rosea.
• Zbadano i wykazano istotny wpływu terminu zbioru surowca zielarskiego w okresie wczesnowiosennym na zawartość fitozwiązków w kłączach i korzeniach różeńca górskiego.

Zadanie 1.6 Charakterystyka fitochemiczna wybranych rodów konopi siewnych otrzymanych metodą kultur in vitro

• Otrzymano kultury in vitro wybranych odmian konopi (Uso 31, K290 i Epsilon 68).
• Uzyskano 108 prób surowca do badań fitochemicznych, uzyskanych z materiału pochodzącego z rozmnożeń in vitro.
• Wykonano analizy zawartości kannabinoidów, wskazując perspektywiczne genotypy tzn. które osiągnęły zawartość CBDA > 4%.
• Porównano profil i zawartość terpenów dla wybranych genotypów i odmian celem waloryzacji posiadanego materiału.

Zadanie 2.1 Opracowanie i aktualizacja programów integrowanej ochrony roślin uprawnych

• Opracowano i udostępniono na Platformie Sygnalizacji Agrofagów 5 programów integrowanej ochrony: lnu, konopi włóknistych, lawendy, oregano, rozmarynu.
• Przeprowadzono doświadczenie szklarniowe oraz doświadczenie poletkowe, w którym oceniano skuteczność badanych preparatów (Prev- Bio i Limocide) w ochronie rozmarynu, lawendy i oregano w ochronie przed chorobami i szkodnikami. Ogólnie przebadano 250 prób patogenów chorobotwórczych.
• Wykonano raport monitoringu organizmów szkodliwych.

Zadanie 2.2 Aktualizacja i opracowanie metodyk integrowanej ochrony roślin, integrowanej produkcji roślin oraz poradników sygnalizatora

• Opracowano sześć  zaplanowanych poradników sygnalizatora i przekazano do umieszczenia na Platformie Sygnalizacji Agrofagów. Są to poradniki sygnalizatora: kozłka lekarskiego, bazylii, arcydzięgla, mięty, dziurawca, wiesiołka.
• Opracowano metodykę integrowanej ochrony ostropestu plamistego, zawierającą szczegółowe informacje dotyczące integrowanych metod ochrony roślin przed chorobami, chwastami i szkodnikami.
• Opracowano raport z wyników monitoringu upraw roślin włóknistych i zielarskich pod kątem występowania bakteryjnych patogenów roślin.

Zadanie 2.3 Ocena nowych środków ochrony roślin w zakresie występowania pozostałości środków ochrony roślin, pod kątem możliwości ich rejestracji w Polsce

• Opracowano raport na temat skuteczności badanych środków ochrony roślin w doświadczeniu pilotażowym.
• Opracowany raport z wyników badań określających poziom pozostałości środków ochrony roślin.

Zadanie 3.1 Rozwój gospodarstw w oparciu o rodzime surowce zielarskie- przygotowanie materiałów informacyjnych dla beneficjenta interwencji na potrzeby PS WPR 2023-2027

• Przeprowadzono analizę rynku surowców zielarskich w Polsce i Europie z uwzględnieniem możliwości zbytu materiału roślinnego wytworzonego w gospodarstwach indywidualnych i wykonano raport z analizy rynku surowców zielarskich.
• Wytypowano rodzime gatunki roślin zielarskich zalecane do uprawy w ramach Rolniczego Handlu Detalicznego i sporządzono wykaz rodzimych gatunków zielarskich zalecanych do uprawy.
• Wytypowano krajowych odmian ziół zalecanych do uprawy w gospodarstwach indywidualnych.

Zadanie 3.2 Wsparcie prac związanych z opracowaniem i przygotowaniem do wdrożenia interwencji w ramach PS WPR 2023-2027 z zakresu wymiany wiedzy i upowszechniania informacji w ramach systemu AKIS

• Przygotowano szczegółowe opracowanie dotyczące roszenia oraz przerobu słomy lnu i konopi na włókno, w postaci prezentacji multimedialnej, broszury dla doradców i broszury dla rolników.
• Przygotowano szczegółowe opracowanie dotyczące wykorzystania roślin zielarskich na obszarach górskich i podgórskich, w postaci prezentacji multimedialnej, broszury dla doradców i broszury dla rolników.

Zadanie 3.3 Rozwój gospodarstw rolnych w oparciu o włókna naturalne oraz RHD ze szczególnym uwzględnieniem kierunków zagospodarowania włókna zwierzęcego

• Wykonano badania innowacyjnych wyrobów technicznych (mat) na bazie włókien łykowych i wełny owczej z rejonów górskich pod kątem zastosowania ich jako materiały barierowe w zakresie izolacji termicznej i akustycznej.
• Opracowano raport na temat aktualnego potencjału produkcji roślin włóknistych z uwzględnieniem celowości upraw oraz wielkości rocznej produkcji włókien zwierzęcych  oraz możliwości przetwórczych obu rodzajów surowców: roślinnych i zwierzęcych na poziomie gospodarstw rolnych.
• Opracowano raport z oceny przydatności mat wytworzonych na bazie wełny owczej polskiej owcy górskiej w połączeniu z włóknami łykowymi do zastosowań izolacyjnych.

Zadanie 4.1 Badanie krajowego potencjału agro – przetwórczego roślin włóknistych przeznaczonych na włókno i inne produkty przemysłowe w kontekście możliwości zamykania łańcucha wartości dla nieżywnościowych zastosowań lnu i konopi

• Wykonano raport z przeprowadzonej analizy wielkości areału upraw lnu/konopi w poszczególnych regionach Polski w odniesieniu do sytuacji w Europie.
• Opracowano schemat potencjalnych możliwości wykorzystania biomasy lnu/konopi.
• Opracowano modelowy łańcuch wartości dla lnu/konopi przeznaczonych na włókno.
• Utworzono stronę internetową www.lenkonopiewelna.pl zawierającą informacje o uprawie roślin włóknistych, możliwości ich wykorzystania, dostępności infrastruktury przetwórczej, sytuacji na rynkach.

Zadanie 4.2 Charakterystyka włókien lnu i konopi pozyskanych z reprezentatywnych odmian roślin włóknistych uprawianych w Polsce pod względem oceny jakościowej i właściwości sorpcyjnych z uwagi na ich zastosowanie w przemyśle

• Przeprowadzono badania dla odmiany lnu: HDH, Jan, Modran, Nike oraz dla odmiany konopi: Białobrzeskie, Henola, USO-31, Wojko.
• Uprawę w/w roślin włóknistych zaplanowano i przeprowadzono na poletkach doświadczalnych w Pętkowie.
• Przeprowadzono procesy wydobycia włókna (słanie na polu, roszenie wodne, osmotyczne odklejanie, dekortykacja) i otrzymano 32 warianty włókien łykowych: 16 wariantów włókien lnianych i 16 wariantów włókien konopnych.
• Otrzymane włókna scharakteryzowano pod względem ich parametrów jakościowych (masa liniowa, wytrzymałość, długość, procentowa zawartość zanieczyszczeń) oraz składu chemicznego (zawartość celulozy, hemicelulozy, pektyn, lignin, wosków i tłuszczów), a także właściwości sorpcyjnych pod kątem analizy swobodnej energii powierzchniowej z wykorzystaniem nowoczesnej aparatury pomiarowej opartej na metodzie pomiaru kąta zwilżania.

Zadanie 4.3 Opracowanie etapów technologii pozyskiwania włókna długiego z konopi

• Przeprowadzono badania dla odmiany konopi włóknistych: Białobrzeskie i Tygra.
• Założono plantacje przeznaczone na pozyskanie włókna długiego i monitorowano je w celu rejestracji ewentualnego wystąpienia czynników zewnętrznych.
• Przeprowadzono proces roszenia słańcowego i oceniano zawartość włókna długiego w łodydze.
• Opracowano schemat technologiczny pozyskania włókna długiego konopnego.